Archive for March 2022

Ik deelde op facebook een bericht, gedreven door mijn ongemak over de recente oorlog. Het raakte mensen en ik kreeg nogal wat reacties. Ik herhaal dit bericht en pak het verder uit, om mijn gedachten te verhelderen, om mijn emoties lucht te geven, maar ook om mijn spirit aan te spreken en liefde te herinneren.

Het leed van een heel volk door de waanzin van één man, schreef Stefan Hertmans. Hoe mensen kunnen afglijden in donkerte en psychologisch lijden, houdt me al lang bezig. Maar dat het ook kan ontaarden in waanzin en ongelooflijk wereldleed, doet me herinneren aan wat Hans Knibbe enkele maanden geleden zei in Antwerpen en de tekst die ik erover schreef, eind vorig jaar, voor het tijdschrift ‘Zijn’ dat komende zomer verschijnt:

Doe het voor jezelf en de wereld

Hij hield een pleidooi om je eigen pijn onder ogen te zien. Om onder goede begeleiding te kijken naar oude angsten en boosheid over de liefdeloosheid en frustraties in je jonge jaren. Doe je dit niet dan spreid je deze boosheid uit naar je omgeving, zonder dat je het in de gaten hebt. “Dat doen we elkaar heel veel aan, ook maatschappelijk” zei hij. Daarna werd het stil.
De pijn bij het zien van al dat mensenleed, van zoveel wereldleed, raakte Hans Knibbe zichtbaar. In de geladen stilte die volgde, kon ik zo de dictators voor me zien, die door neurotische hardvochtigheid, wereldvreemd egocentrisme of onverwerkte trauma’s hele bevolkingsgroepen gijzelen, uithongeren en folteren.
“Deel je pijn met iemand en kijk ernaar. Doe het voor jezelf en de wereld”, was zijn vriendelijke, maar dringende verzoek.
“Het is mijn grootste wens dat iedereen dit doet. Het is zelfs onze burgerplicht. Het gaat me zo aan het hart, dat we allemaal de mogelijkheid hebben om er iets aan te doen en dat we, door angst of wat dan ook, dit niet doen. Het is zo’n verspilling aan menselijk potentieel, aan liefde. Doodzonde, het raakt me altijd weer”. Einde citaat.

Het grote begint altijd klein

Dit gebeurt in het klein en in het groot, repliceerde een kindercoach op mijn bericht. Ze ziet dat ouders hun lijden niet onder ogen willen zien en zich afreageren op hun kinderen, als ze moe thuiskomen na een lange werkdag. Zo’n kind voelt zich dan niet gezien, niet bemind en niet veilig. Het gaat zich aanpassen, trekt zich terug of wordt kwaad. Het leert zichzelf niet kennen, er groeit geen basisvertrouwen. Veelal voelt het zich schuldig en gaat zorgen voor de ouders (parentificatie). Het voelt zich zelden thuis, niet bij zichzelf en niet bij de ander. Maar vooral leert het kind dat de ander en de wereld vijanden zijn waartegen je je moet beschermen. Dat is meer en meer zichtbaar in de wereld en dat is zo jammer. Soms nestelen wraakgevoelens zich diep in. Dan kan het gebeuren dat een Duits jongetje met de naam Adolf H, die veel slaag kreeg van zijn vader, een bloeddorstige machtswellusteling wordt. Dan kan het gebeuren dat een jongetje uit Leningrad met de naam Vladimir P, klein van gestalte, straatjochie, vechtersbaasje en te vaak in de steek gelaten, ontpopt tot iemand die de halve wereld verstomd door zijn wraakacties en oorlogsgeweld.

Zelf ben ik altijd verbaasd te horen dat jonge koppels al voor de conceptie, al voor hun boreling vrijgelaten wordt in de wereld, op zoek gaan naar vreemde mensen die hun baby kunnen (op)vangen. Om tussen veel te veel kinderen niemand te hebben om te hechten. Welk dier doet nu zoiets? Waarom vinden onze hoogontwikkelde hersenen dit normaal?

Het kleine kan groot worden en het grote begint altijd klein. Met huiselijk geweld, kwaadsprekerij, digitale haatberichten. Met eenzame mensen die in de steek worden gelaten en ontsporen. Daarom dragen we allemaal een verpletterde verantwoordelijkheid. In de eerste plaats over ons eigen gedrag, houding en woorden. Over onze diepste pijn die ongewild schade berokkent aan onszelf en aan anderen. Ik was blij met tv journalist Bart Schols, die in de human interestreeks Therapie moedig getuigde over zijn therapeutisch proces, zijn oude wonden als kind, en de ravage die dat in zijn leven heeft aangericht.

Niet alle trauma’s leiden tot oorlog of agressie, gelukkig niet. Zelf ben ik meer en meer getuige van mijn eigen innerlijke oorlog, waar ik mijn eigen vijand was door verkramping en zelfhaat te laten zegevieren boven mijn kwaliteiten. Waarin ik, als ik niet oplet en mijn gewoontepatronen het overnemen, anderen beschouw als tegenstanders die mij een hak kunnen zetten.

Tussen het grote en het kleine zit de onbestemde ontevredenheid, het cynisme, het vage ongemak, het ik-gerichte, de onverschilligheid, het wantrouwen of de agressie van al te veel mensen. We hebben allemaal veel werk te doen om ons te bevrijden van neuroses die levenslang spelen en die opgebouwd werden als bescherming tegen een omgeving die niet liefdevol genoeg was.

We zijn meer dan onze pijn

Gek genoeg is dat ‘grote werk’ maar het halve werk. Onze psychologische constellatie is maar een deel van wie we zijn. Zoals de golven maar een stukje van de zee zijn. Om diep te ontspannen, om echt vrij te zijn, om liefde te leven en liefde te zien in alles wat zich ontvouwt in dit leven – hoe lastig dat soms is – is het nodig om te leren rusten in een diepere, ruimere dimensie van je wezen. Dat is wat alle mystiek en spiritualiteit aanwijzen. Daarom heb ik mij leren oriënteren op Zijn, die de grond is van alles, die niet kiest of oordeelt, en alles verwelkomt zonder enige bemoeienis. Ik heb te lang in donkere krochten gewoond, niet beseffend dat licht overal is.
Het is als de zon die altijd schijnt. Al houden we ons meestal bezig met de wolken die zonnewarmte verhinderen. Hans Knibbe schrijft in zijn laatste boek ‘Parels uit de schatkist van Longchenpa’:

‘De zon (gewaarzijn) scheen altijd al, maar als je alle fenomenen in hun gewaarzijnsaard herkent, zijn er geen wolken meer om haar te verduisteren.’

Daarmee bedoelt hij dat alles oorspronkelijk al vrij is, open is, leeg is, liefde is. En dat we ons dat altijd kunnen herinneren: de rimpelloze, onverstoorbare en tegelijk lucide ruimte van Zijn, die onze natuurlijke, oorspronkelijke habitat is. Je hierin settelen, zorgt ervoor dat je lijf soepel blijft, je geest open, je hart warm en je daden efficiënt.

Vrij zijn

Over vrijheid wordt nu veel gediscussieerd en het raakt aan vele betekenissen. Zonder het werk van filosofen en academici tegen te spreken, haal ik aan wat Longchenpa, een Tibetaanse meester uit de 14° eeuw, hierover schreef vanuit de hoogste view (zie bovenvermeld boek):

Bestaan en niet-bestaan zijn oorspronkelijk vrij, want
vrijheid ligt in het overstijgen van uitersten.
Bevestiging en ontkenning zijn oorspronkelijk vrij, want
vrijheid ligt in het ontbreken van enige basis of fundament.
Wat authentiek is, is oorspronkelijk vrij, want
vrijheid ligt in het overstijgen van conceptuele kaders.
Wat niet authentiek is, is oorspronkelijk vrij, want
vrijheid ligt in het overstijgen van conceptuele voorkeur.
Kwellende emoties zijn oorspronkelijk vrij, want
vrijheid ligt in de afwezigheid van hetzij gebondenheid of vrijheid.

Maar laten we beginnen met vrede een kans te geven.

Trees Dewever, 2 maart 2022.

Parels uit de Schatkist van Longchenpa
Een toelichting op De schatkist van Overdracht door Geschriften
door Hans Knibbe, uitgeverij Asoka, 2021

Tijdschrift Zijn, meer info:

Tijdschrift Zijn