Archive for October 2012

‘Ik geloof in schouders en schoten. Men steunt op de ene, en rust in de andere. De ene is vader, de andere is moeder. De ene schraagt, de andere draagt. De ene is muur, de andere aarde. Op de ene lijdt men nog staande, in de andere gaat men uiteindelijk liggen’. Een stukje uit de column van Bernard Dewulf in de weekendkrant. Warme, troostende woorden, n.a.v. de foto waarop burgemeester Patrick Janssens een bevriende schouder zoekt om de pijn van zijn nederlaag te stutten.

De pijn van het onbedaarlijke verlangen weet die andere schrijver en curator, Oscar van den Bogaard, mooi vorm te geven in het Kasteel van Gaasbeek, een romantische droomburcht in de groene Brusselse rand. De tentoonstelling ‘Sehnsucht’ voert je langs trappen, subtiel verlichte gangen en historische interieurs. Foto’s, video’s en schilderijen gaan over wat was, wat nooit zal zijn of zou kunnen worden. Over wachten op, over gemiste kansen en spijt… en hoe zeer dat doet en hoe zoet dat is. Sensitief, puur en van een ondraaglijke schoonheid. Oude parfums met Florentijnse iris en Toscaanse kruiden hullen de riante kamers in een wolk van sensualiteit en mysterie: olfactorische sensatie, heet dat. 
‘Le parc est magnifique, c’ est toujours avec regret que je quitte Gaasbeek’ schreef de laatste markiezin Arconiati Visconti in het begin van de 20° eeuw; een excentrieke vrouw die haar  buitenverblijf schonk aan de Belgische staat.
Het prachtige herfstkoloriet van de bomen rondom het kasteel ademen vergankelijkheid, maar de zon schijnt moedig…

‘s Avonds mijmer ik over het verband tussen pijn en schoonheid. Hoeveel schoonheid zou ons niet ontnomen zijn, mochten mensen geen pijn lijden? Waarover zou men musiceren, schrijven, schilderen en dansen mochten mensen geen verdriet kennen? Alleen focussen de meeste mensen op het een of het ander. Pijn moet vooral weg en schoonheid moet je verwerven. Verdriet wordt verdoofd en schoonheid wordt gekocht. Dat er zoveel schoonheid in pijn ligt, hebben wij niet in de gaten. Dat er geen echte schoonheid bestaat zonder pijn, komt niet in ons op. De breedte van die blik op onszelf, op wat ons overkomt, dat zijn we verloren. We hebben weinig contact met de heelheid van de dingen. Dat het kan om te leven mét pijn en tekort, en dat schoonheid en geluk altijd onaf is – a work in progress – dus niet te fixeren of te vatten, dat is grote kunst.

Psychoanalyticus Paul Verhaeghe wijdt dit onvermogen aan de waanzin van het neoliberalisme, waar alles verkrijgbaar is, en pijn een uitzonderlijk en vermijdbaar onderdeel is van het bestaan. We nemen nergens de tijd voor, niet voor verdriet en niet voor afscheid. In zijn laatste boek Identiteit schrijft hij dat de nieuwe communicatiemiddelen afscheid nemen zo goed als onmogelijk maken. Hij haalt de eindscène aan van de film Casablanca, die nu ondenkbaar is geworden: ‘We ‘ll always have Paris’. Het vliegtuig van Ingrid Bergman zou nog niet goed en wel opgestegen zijn, of zij en Humphrey Bogart waren al stiekem aan het sms-en! Weg Sehnsucht, weg stil verlangen. Al vraag ik mij af of zijn goed gedocumenteerde doemverhaal geen verkapte romantiek is. Ik lees er weinig hoop in. Ik mis de bredere blik, de meer spirituele oriëntatie op de wereld. Hij haalt het even aan, maar zegt weinig kennis te hebben over mystieke of oosterse wijsheidstradities.

Zelf proef ik een onstilbaar verlangen is naar meer mystiek, stilte en spiritualiteit. Naar niet te vatten wijsheid en een dieper weten. We willen leren hoe om te gaan met pijn én overeind te blijven; we willen onze liefde voelen. We zuchten naar zin, betekenis en diepte. Het boeddhisme leert ons al eeuwen veel over het waarom van lijden. Via meditatie, open gewaarzijn en de non-duale blik kunnen we pijn leren zien als een ornament van het leven. Al bestaan er veel misverstanden. Ik hoor af en toe dat boeddhisme een mens ongevoelig zou maken voor emoties, passie, gepieker en gedoe. Alsof je een olifantenhuid kweekt waar alle hevigheid op afketst – handig maar toch ook een beetje dor. Dit klopt niet met mijn ervaring. Waarachtige spirituele training maakt je juist raakbaarder, gevoeliger en kwetsbaarder, maar zorgt er ook voor dat je meer verbinding en ‘geworteld zijn’ ervaart. Een grounding en interconnectedness die rust, stevigheid en blijheid genereren. Niet gemakkelijk om het erover te hebben. Taal is beperkt en te cultureel beladen om een dimensie uit te drukken die ruim, roerloos en woordenloos is.

Psycholoog en spiritueel leraar Hans Knibbe heeft er zijn levenswerk van gemaakt: Zijnsoriëntatie. Dicht bij het leven en onze passies, beschrijft hij minutieus onze angsten voor overgave en commitment en leidt je naar een ruimere visie op jezelf en de ander. Als student moet je de moed hebben om te vallen, je neuroses te fileren en jezelf te accepteren en eren als liefdevol wezen. De training is vooral een eindeloos proces van openen naar nieuwe mogelijkheden om jezelf vorm te geven, voorbij je conditioneringen en aannames. Een appèl om je leven werkelijk te leven.
Ik startte vorige maand de masteropleiding Zijnsoriëntatie in Utrecht. Hans kwam ons groeten op de eerste dag en zei: ‘Laat al je ontwikkelingsgekte los. Sterf, sterf en doe het snel, twee jaar is zo voorbij…!’ Het kwam aan en ik begreep het als volgt: stop met jezelf te corrigeren, te voeden en te verrijken. Dat doe je met je hongerige psyche die er altijd van uitgaat dat je onvolledig bent, nog niet goed genoeg, of dat er iets mis met je is. Sterven betekent hier de stutten van je persoonlijkheid neerhalen, diegene die je denkt dat je bent, voorgoed los te laten. Pas dan kan je contact maken met je wijsheidsgeest, je ruimere en non-problematische Zijnsdimensie. Pas dan begint het eigenlijke werk en wordt het leuk.
Pfff… volg je nog?

Dichter bij huis en haard: ga vooral mijmeren, voelen, ruiken en kijken naar de tentoonstelling Sehnsucht in Gaasbeek – nog tot 11 november 2012. Mijn tip: proef het lekkere kriekbier Oud Beersel in het etablissement aan de overkant. Vloeiend kersenrood genot, niet te scherp, niet te zoet, juist goed!